Trauma jest czymś, co pozostawia trwały ślad na psychice człowieka. Choć każdy z nas może reagować na stresujące wydarzenia w różny sposób, niektóre osoby przeżywają doświadczenie traumatyczne w sposób głębszy, długotrwały i destrukcyjny. W wyniku tego mogą rozwinąć się zaburzenia, takie jak PTSD (zespół stresu pourazowego) lub C-PTSD (złożony zespół stresu pourazowego). Choć te dwa zaburzenia mają wiele podobieństw, istnieją między nimi istotne różnice, które wpływają na to, jak manifestują się objawy i jak przebiega leczenie.
Czym jest PTSD?
PTSD, czyli zespół stresu pourazowego, to zaburzenie psychiczne, które rozwija się po doświadczeniu traumatycznego wydarzenia, które zagrażało życiu lub integralności fizycznej. Może to obejmować takie sytuacje jak wojna, katastrofy naturalne, wypadki, przemoc fizyczna, napaść, a także doświadczenie utraty bliskiej osoby. PTSD może wystąpić, gdy osoba nie jest w stanie poradzić sobie z intensywnymi emocjami, które pojawiają się po przeżytej traumie.
Osoby z PTSD doświadczają następujących objawów:
Intruzywne wspomnienia: Powracające wspomnienia o traumatycznym wydarzeniu, które mogą przybierać formę koszmarów lub niekontrolowanych wspomnień.
Unikanie: Chęć unikania, miejsc, ludzi, czy sytuacji, które przypominają o traumie, a także myśli związanych z traumą.
Nadmierna pobudliwość: Objawy takie jak nadmierny lęk, nadreaktywność, problemy ze snem, drażliwość, wybuchy gniewu.
Przykładem może być osoba, która wróciła z wojny i doświadcza powracających wspomnień z frontu, obawia się hałasów przypominających wybuchy i ma trudności w relacjach interpersonalnych z powodu ciągłego napięcia emocjonalnego.
Czym jest C-PTSD?
C-PTSD, czyli złożony zespół stresu pourazowego, jest związany z bardziej przewlekłą formą traumy. Często występuje u osób, które przeżyły wieloletnią traumę, taką jak przemoc domowa, zaniedbanie w dzieciństwie, wieloletnia przemoc seksualna, czy życie w nieprzyjaznym środowisku (np. w obozach uchodźców). W przeciwieństwie do PTSD, które często pojawia się po jednym, wyjątkowym traumatycznym doświadczeniu, C-PTSD rozwija się w wyniku długotrwałego, powtarzającego się stresu.
C-PTSD wiąże się z bardziej złożoną symptomatologią, obejmującą:
Problemy z tożsamością: Osoby z C-PTSD często borykają się z poczuciem bezwartościowości, brakiem poczucia bezpieczeństwa i chronicznym poczuciem winy lub wstydu. Często nie potrafią zaakceptować same siebie i nie wiedzą, kim są.
Problemy w relacjach interpersonalnych: Trudności w budowaniu i utrzymywaniu zdrowych więzi z innymi, wynikające z braku zaufania do innych osób, a także z tendencji do izolowania się.
Problemy emocjonalne: Skrajne wahania emocjonalne, trudności w regulowaniu emocji, chroniczne poczucie pustki, smutku i nieadekwatności.
C-PTSD może występować również w kontekście współistniejących problemów, takich jak uzależnienia, zaburzenia nastroju, zaburzenia odżywiania, a także zaburzenia lękowe.
Różnice w objawach PTSD i C-PTSD
Choć PTSD i C-PTSD mają pewne wspólne objawy, takie jak lęk, koszmary, unikanie przypomnień o traumie czy nadreaktywność, C-PTSD wiąże się z dodatkowymi trudnościami, które są wynikiem chronicznej traumy. Różnice między PTSD a C-PTSD są znaczące i obejmują:
Czas trwania traumy: PTSD zazwyczaj rozwija się po pojedynczym, traumatycznym wydarzeniu, natomiast C-PTSD jest wynikiem długotrwałej traumy, która trwała przez dłuższy czas.
Objawy emocjonalne: Osoby z PTSD doświadczają objawów związanych z przeżywaniem traumy, takich jak powracające wspomnienia czy unikanie, podczas gdy osoby z C-PTSD przeżywają bardziej złożone trudności emocjonalne, jak trudności w dookreśleniu tożsamości, chroniczny wstyd czy problemy z regulowaniem emocji.
Relacje interpersonalne: Osoby z PTSD mogą mieć trudności z utrzymywaniem relacji, ale w przypadku C-PTSD te trudności są bardziej złożone, z powodu problemów z zaufaniem, bliskością i często również izolacją społeczną.
Skutki PTSD i C-PTSD dostrzegalne w życiu codziennym
Zarówno PTSD, jak i C-PTSD mają ogromny wpływ na życie codzienne osób dotkniętych tymi zaburzeniami. W przypadku PTSD, osoba może mieć trudności z koncentracją, wykonywaniem codziennych obowiązków, może unikać sytuacji przypominających traumę. Często dochodzi do problemów w pracy, w relacjach, w sytuacjach społecznych.
Z kolei C-PTSD ma bardziej długotrwały wpływ, ponieważ obejmuje trudności z tożsamością, poczuciem własnej wartości i nieumiejętnością budowania zdrowych więzi interpersonalnych. Osoby z C-PTSD mogą zmagać się z chronicznym poczuciem pustki, zniechęceniem i niemożnością znalezienia sensu w życiu, co prowadzi do trudności w realizowaniu celów życiowych i zawodowych.
Terapie stosowane w leczeniu PTSD i C-PTSD
Leczenie PTSD i C-PTSD może obejmować różne podejścia terapeutyczne, dostosowane do indywidualnych potrzeb osoby. W przypadku PTSD najczęściej stosuje się terapię poznawczo-behawioralną, której celem jest zmiana negatywnych wzorców myślenia i reagowania. Można również wykorzystać terapię ekspozycyjną, w której osoba stopniowo konfrontuje się z przypomnieniami o traumie w bezpiecznym kontekście terapeutycznym.
W leczeniu C-PTSD, oprócz terapii poznawczo-behawioralnej, pomocne mogą być także terapie schematów, które pomagają w pracy nad trwałymi wzorcami myślenia, oraz terapia dialektyczno-behawioralna (DBT), która kładzie duży nacisk na regulację emocji, budowanie zdrowszych relacji i radzenie sobie z traumą.
W zależności od nasilenia objawów oraz indywidualnych potrzeb pacjenta, istnieje wiele podejść terapeutycznych, które pomagają w leczeniu PTSD i C-PTSD. Różnorodność metod pozwala na dopasowanie terapii do konkretnych problemów, z jakimi zmaga się pacjent, a także do jego możliwości emocjonalnych. Poniżej omówimy niektóre z najskuteczniejszych podejść terapeutycznych stosowanych w leczeniu tych zaburzeń.
1. Terapia przedłużonej ekspozycji (PE)
Terapia przedłużonej ekspozycji (PE) jest jednym z najskuteczniejszych podejść w leczeniu PTSD. Celem tej terapii jest pomoc pacjentowi w konfrontacji z przerażającymi wspomnieniami lub sytuacjami, które wywołują lęk i niepokój. Zajęcia terapeutyczne polegają na stopniowej ekspozycji pacjenta na te wspomnienia lub sytuacje w bezpiecznym, kontrolowanym środowisku, dzięki czemu pacjent uczy się, że nie ma potrzeby obawiać się tych wspomnień.
Terapia PE pomaga osobom cierpiącym na PTSD przetwarzać traumatyczne wydarzenia i zmniejszać ich emocjonalny ładunek. Regularne konfrontowanie się z przeszłością sprawia, że osoby z PTSD zaczynają inaczej postrzegać swoje doświadczenia i zdobywają umiejętność radzenia sobie z lękiem, co poprawia ich jakość życia.
2. Terapia przetwarzania poznawczego (CPT)
Terapia przetwarzania poznawczego (CPT) jest kolejnym podejściem, które okazało się skuteczne w leczeniu PTSD. Celem tej terapii jest pomoc pacjentowi w rozpoznaniu i zmianie myśli, które utrwalają traumę. Terapia CPT uczy pacjenta identyfikowania i kwestionowania zniekształconych przekonań na temat siebie, innych ludzi i świata, które mogły rozwinąć się w wyniku przeżycia traumy.
Terapia CPT koncentruje się na nauce zdrowszego, bardziej realistycznego myślenia, które pomaga zmniejszyć poziom lęku, poczucia winy oraz wstydu. Pacjent przepracowuje swoje przekonania i uczucia związane z traumą, co pozwala na stopniową poprawę funkcjonowania emocjonalnego i społecznego.
3. Terapia Dialektyczno-Behawioralna – Przetwarzanie Ekspozycyjne (DBT-PE)
Terapia Dialektyczno-Behawioralna (DBT) to podejście, które zostało opracowane w celu leczenia zaburzeń osobowości z pogranicza, jednak z czasem zaczęło być wykorzystywane także w leczeniu PTSD, jak również w przypadkach C-PTSD. Terapia DBT łączy elementy terapii behawioralnej, poznawczej oraz elementy uważności (mindfulness).
W ramach terapii DBT-PE pacjenci uczą się radzenia sobie z emocjami, które towarzyszą traumatycznym wspomnieniom, przy jednoczesnym stopniowym wystawianiu się na te wspomnienia w kontrolowany sposób. Terapeuta pomaga pacjentowi rozwijać umiejętności regulacji emocji, co pozwala na bardziej skuteczne zarządzanie reakcjami na traumę i zmniejszenie poziomu lęku.
4. Terapia poznawczo-behawioralna skoncentrowana na traumie (TF-CBT)
Terapia poznawczo-behawioralna skoncentrowana na traumie (TF-CBT) jest szczególnie skuteczna w leczeniu PTSD u dzieci, młodzieży oraz dorosłych, którzy doświadczyli traumy. Terapia TF-CBT jest jednym z podejść uznawanych przez American Psychological Association (APA) jako szczególnie efektywne w leczeniu PTSD, zarówno u dorosłych, jak i młodszych pacjentów.
W ramach tej terapii, pacjenci uczą się zrozumienia swoich reakcji na traumatyczne wydarzenia, identyfikowania zniekształconych przekonań oraz opracowywania strategii radzenia sobie z emocjami. Terapia TF-CBT ma na celu pomóc pacjentowi przezwyciężyć traumatyczne wspomnienia i rozwijać umiejętności, które umożliwiają lepsze funkcjonowanie w codziennym życiu.
Terapia EMDR (desensytyzacja i ponowne przetwarzanie za pomocą ruchu gałek ocznych), wsparcie grupowe oraz farmakoterapia również mogą być istotnymi elementami leczenia, szczególnie w przypadku współistniejących zaburzeń, takich jak depresja czy lęki.
Podsumowanie
Różnice między PTSD a C-PTSD są istotne, ponieważ wpływają na to, jak diagnozujemy i leczymy te zaburzenia. PTSD jest wynikiem jednej, gwałtownej traumy, podczas gdy C-PTSD rozwija się w wyniku długotrwałej, przewlekłej traumy. Chociaż oba zaburzenia mogą prowadzić do poważnych trudności w życiu codziennym, zrozumienie ich specyfiki jest kluczowe dla skutecznego leczenia. Terapia, wsparcie społeczne i odpowiednia opieka medyczna mogą pomóc osobom z PTSD i C-PTSD w odzyskaniu kontroli nad swoim życiem i zdrowiem psychicznym. Warto szukać pomocy, ponieważ proces leczenia jest możliwy i skuteczny, choć wymaga czasu, cierpliwości oraz wsparcia profesjonalistów. Dla osób z PTSD i C-PTSD kluczowe jest nie tylko zrozumienie swojej traumy, ale również umiejętność radzenia sobie z nią w codziennym życiu. Warto także pamiętać, że proces leczenia jest indywidualny i nie ma jednego uniwersalnego podejścia, które sprawdzi się w każdej sytuacji. Choć proces leczenia bywa trudny i długotrwały, szczególnie w przypadku C-PTSD, nie jest niemożliwy.
Na zakończenie warto podkreślić, że zrozumienie różnic między PTSD a C-PTSD jest kluczowe nie tylko dla psychoterapeutów, ale także dla osób borykających się z tymi zaburzeniami, członków rodziny i przyjaciół, którzy chcą lepiej wspierać swoich bliskich w procesie leczenia. Odpowiednie rozpoznanie i skuteczne podejście terapeutyczne mogą znacznie poprawić jakość życia tych, którzy zmagają się z traumą, pozwalając im na odbudowanie poczucia kontroli, bezpieczeństwa i stabilności emocjonalnej.
Zarówno PTSD, jak i C-PTSD mają głęboki wpływ na życie osoby dotkniętej traumą. Leczenie tych stanów wymaga czasu i wsparcia. Jakie kroki mogłyby pomóc Ci zacząć proces zdrowienia? Czy jesteś gotów zrozumieć mechanizmy, które kształtują Twoje emocje i reakcje?
Czujesz, że czas zadbać o siebie? Zacznij swoją psychoterapię już teraz – pierwsza konsultacja to pierwszy krok do zmiany.
